Afrika ülkeleri son yıllarda daha sanayileşmiş olsa da sanayi gelirlerinin toplam gelir içindeki payı azaldı.
20 Kasım, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından “Afrika Sanayileşme Günü” olarak kabul ediliyor.
Afrika Kalkınma Bankası’nın (AfDB) hazırladığı “Afrika Sanayileşme Endeksi” raporuna göre, son 10 yılda 37 Afrika ülkesi daha fazla sanayileşme sağlasa da, birkaç ülke dışında sanayinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı azaldı kıta üzerinde.
Üretimin zayıf olması nedeniyle küresel tedarik zincirinin dışında kalan Afrika kıtası, 1980 yılında küresel ihtiyacın yüzde 1,9’unu karşılarken, 2010’da bu oran yüzde 1,5’e düştü. Son yıllarda bu rakam yeniden artarak yüzde 2’ye ulaştı. Afrika’nın küresel gelirden aldığı pay yüzde 3’e ulaştı.
Sahra Altı Afrika’da imalat sanayi toplam gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 17’sini oluştururken 1995’te bu oran yüzde 11’e geriledi. Benzer bir düşüş Kuzey Afrika’da da görüldü.
Kıta ülkelerinde sanayileşmenin toplam gelire oranının azalmasına paralel olarak hizmet bölümü gelirlerinde de büyük bir artış yaşandı.
Yer altı zenginliklerine ve nüfusuna rağmen yeterli sanayi gücüne ulaşamayan kıta, bu alanda yatırım yapmak isteyenler için de büyük fırsatlar ve bazı riskler barındırıyor.
Sanayileşmede Güney Afrika, Fas ve Mısır önde
Sanayileşme endeksinde Güney Afrika, Fas, Mısır, Tunus, Mauritius, Eswatini ve Senegal gibi ülkeler üst sıralarda yer alırken, Eritre, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sierra Leone, Gine Bissau, Burundi ve Gambiya son sıralarda yer alıyor.
Raporda önceki yıllara göre hızla zirveye çıkan ülkeler Benin, Mozambik, Senegal, Etiyopya, Gine, Ruanda, Tanzanya, Gana ve Uganda olarak sıralandı.
Sanayi alanında ise şu anda kıta ülkelerindeki üretimin yüzde 80’i iç piyasada tüketiliyor ya da başka bir Afrika ülkesine ihraç ediliyor.
Etiyopya’nın organize sanayi bölgeleri başarılı oldu
Son yıllarda gelir çeşitlendirmesi ve endüstriyel kalkınmanın desteklenmesi yönünde pek çok adım atılmış olsa da üretim dallarında hızlı ilerleme kaydeden ülkeler arasında Cezayir, Botsvana, Gabon, Mauritius, Namibya ve Güney Afrika yer alıyor.
Etiyopya, Ruanda ve Fas gibi ülkeler organize sanayi bölgeleri ve özel ekonomik bölgelerle yatırım çekmeyi ve sanayiyi güçlendirmeyi başardılar.
Kurulan sanayi parklarından en çok yararlanan ülkelerden biri de 2010-2019 yılları arasında üretimini 4 kat artırarak 5 milyar dolara çıkaran Etiyopya oldu.
Etiyopya’nın sanayi bölgeleri, gümrük ayrıcalıkları nedeniyle ABD ve Avrupa ülkelerine ihracat yapmak isteyen birçok Çinli ve Türk firma tarafından tercih ediliyor.
Fırsatlar ve riskler var
Öte yandan Afrika şu anda birçok alanda sanayi yatırımları için önceki yıllara göre daha uygun fırsatlar sunuyor.
Birçok ülkede görülen siyasi istikrar, genç çalışan nüfus ve her geçen yıl daha entegre bir yapı, sanayi yatırımlarının avantajlarını artırıyor.
Buna rağmen temel riskler yetersiz altyapı, nitelikli iş gücü, finansal zorluklar ve güvenlik sorunlarıdır.
Afrika sanayileşme için yeterli kaynaklara sahip
Doğal kaynaklar, petrol, doğal gaz, madenler ve metaller açısından zengin olan Afrika, elektrikli araçlar ve teknolojik cihazlar için değerli olan ve dünyada nadir bulunan kobalt, koltan, lityum ve nikel yataklarına da ev sahipliği yapıyor.
Elektrikli araç pazar büyüklüğünün 2030 yılında 7 trilyon dolar, 2050 yılında ise 46 trilyon dolar olması hedefleniyor.
Sanayileşme adımları kapsamında Afrika’da lityum iyon pil tesisleri kurulmasının kıtanın sanayileşmesine katkı sağlayacağı ve dünyanın diğer bölgelerine göre çok daha ucuz olacağı belirtiliyor.
Afrikalı liderler “daha hızlı sanayileşme” çağrısında bulundu
Geçen yıl Nijer’in başkenti Niamey’de düzenlenen Afrika Birliği (AfB) Zirvesi’nde bir araya gelen Afrikalı liderler, kıtanın daha hızlı sanayileşmesi konusunda uzlaştı.
Zirve sonrasında yapılan ortak açıklamada, genç nüfusun sanayileşmenin geleceği açısından değerli olduğu, sanayileşme için enerji ve altyapı alanlarında da yatırım yapılması gerektiği kaydedildi.
Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame, zirvede yaptığı konuşmada, Afrika’da sanayileşmenin “2063 Gündemi”nde belirlenen amaçlar doğrultusunda yeterince hızlı olmadığına dikkat çekerek, “Ulusal bütçelerimizi sanayi politikasına daha fazla yatırım yapmak ve önemli ölçüde artırmak için kullanmalıyız” dedi. Enerji ve altyapı kapasitemiz.” söz konusu.
Sanayileşme için atılan bölgesel ve küresel adımlar
Afrika ülkeleri hem bölgesel hem de küresel anlamda sanayileşme yönünde birçok adım atıyor.
Afrika ülkelerinin gelecekte gümrüksüz ticaret yapabilmesini sağlamayı amaçlayan Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Anlaşması (AfCFTA) ve BRICS gibi ittifaklar da Afrika’da sanayileşmenin önünü açmak için atılan adımlar arasında yer alıyor.
Kenya’nın başkenti Nairobi’de temmuz ayında çok sayıda liderin katılımıyla gerçekleştirilen AFB Yıl Ortası Koordinasyon Toplantısı’nda konuşan Afrika Birliği Komitesi Lideri Musa Faki Muhammed, Afrika’nın dünyadaki ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilendiğini hatırlatarak, çağrıda bulundu. AfCFTA anlaşmasının uygulamaya konması ve sürecin hızlandırılması.
AfCFTA, 1,3 milyar nüfusu ve 3,4 milyar dolarlık gayri safi yurt içi hasılası ile dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi olmasına rağmen, Afrika ülkeleri arasındaki ticaretin toplam ticarete oranı sadece yüzde 15 ila 18 civarındadır.
Ağustos ayında Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ev sahipliğinde “BRICS ve Afrika: Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kapsayıcı Çok Taraflılık için Ortaklık” temasıyla düzenlenen 15. BRICS Zirvesi’nde Afrika’nın sanayileşmesine yönelik adımlar atıldı.
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nden oluşan BRICS ülkeleri, dünya nüfusunun yüzde 40’ından fazlasını ve küresel üretimin yüzde 30’undan fazlasını barındıran güçlü bir platform olarak öne çıkıyor.
Sanayileşme büyüme için kritik öneme sahip
Sanayi sektöründe ise kıtada madencilik, teknoloji, tarım ürünleri ve tekstil gibi sektörler öne çıkıyor.
Afrika’daki sanayileşme örnekleri arasında Nijerya’daki çimento, Ruanda’daki dokuma, Kenya’daki teknoloji ve Ruanda’daki tarım endüstrisi yer alıyor.
Afrika ülkelerinde sanayileşme, sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik büyümenin yanı sıra istihdam yaratmada da kritik bir değere sahiptir.
Yoksulluk, Afrika ülkelerini yüksek büyüme oranlarına ulaşmaya, ekonomilerini çeşitlendirmeye ve dış şoklara maruz kalmalarını azaltmaya teşvik edebilecek sanayileşme adımları yoluyla da ortadan kaldırılabilir.
Bu amaçla “2016-2025 Strateji Planı”nı yürürlüğe koyan Afrika Kalkınma Bankası (AfDB), sanayileşmeyi desteklemek amacıyla hükümetlere mali ve teknik destek sağlıyor.
AfDB ise sanayileşme alanındaki stratejik projelere yeni ve ek finansman sağlamayı hedefliyor.
